Geef prioriteit aan veilig snijgereedschap

Normen MAN/MEC

Op elke houtbewerkingsmachine zijn snijgereedschappen onmisbaar, maar de keuze ervan is strikt gereguleerd. Alle snijgereedschappen vallen onder de Europese veiligheidsnorm NEN-EN 847-1, die uniforme richtlijnen biedt voor veilig gebruik. Toch is het niet toegestaan om zomaar elk type gereedschap te monteren. De keuze moet worden afgestemd op het type machine: handmatige aanvoer (MAN) of mechanische aanvoer MEC). 

MAN versus MEC

De Europese wetgeving stelt duidelijk dat snijgereedschappen voor machines met mechanische doorvoer niet mogen worden gebruikt op machines met manuele doorvoer, zoals een toupie of pennenbank. Belangrijk is dat machines met een demonteerbaar doorvoerapparaat, evenals machines waarbij het te bewerken materiaal op een slede ligt (zoals een paneelzaag), ook tot de categorie van machines met manuele doorvoer worden gerekend.

Het omgekeerde is wel toegestaan: snijgereedschappen geschikt voor manuele doorvoer kunnen ook veilig worden gebruikt op machines met mechanische doorvoer, zoals een vierzijdige schaafmachine, ramencenter of CNC-bovenfrees. Het is in elk atelier cruciaal om MAN- en MEC-snijgereedschappen strikt gescheiden te houden om foutief gebruik te voorkomen.

Herkennen van conform snijgereedschap

Conform snijgereedschap is eenvoudig te herkennen aan de verplichte markeringen. Deze moeten duurzaam zijn aangebracht (door graveren, etsen of stempelen) en een minimale tekenhoogte van 3 mm hebben. De markeringen bevatten doorgaans:

• Naam of logo van de fabrikant of leverancier;
• Type aanvoer: MAN of MEC;
• Toerentalgebied (bij MAN) of maximaal toelaatbaar toerental (bij MEC);
• Afmetingen van het gereedschap (diameter x breedte x asgatdiameter);
• Materiaalsoort van het snijgereedschap (indien geen verwisselbare beitels).

Voor elk type snijgereedschap gelden specifieke aanvullende markeringen. Raadpleeg de uitgebreide specificaties voor meer details. Let op: snijgereedschappen vallen buiten de Europese machinerichtlijn en dragen daarom nooit een CE-markering.

Conform MEC-snijgereedschap

Voor snijgereedschappen die bedoeld zijn voor mechanische doorvoer is vormgedwongen mesopspanning de belangrijkste vereiste. Dit houdt in dat beitels of messen qua vorm perfect moeten passen in het gereedschapslichaam, bijvoorbeeld via rugvertanding of in een speciaal ontworpen beitelblok. Beitelblokken mogen hierbij nooit vierkant zijn. Dit voorkomt dat beitels losraken en worden weggeslingerd.

Uitzonderingen hierop zijn:

• Rechte schaafkoppen breder dan 150 mm (bijvoorbeeld op een vlak- en vandiktebank);
• Rechte schaafkoppen voor machines met integrale aanvoer (zoals een vierzijdige schaafmachine).

Voor deze uitzonderingen is krachtgedwongen opspanning voldoende.

Eisen voor MAN-snijgereedschap

MAN-snijgereedschappen moeten aan strengere eisen voldoen dan MEC-gereedschappen, vanwege veiligheidsoverwegingen. De belangrijkste vereisten zijn:

1. Vormgedwongen mesopspanning: Messen moeten stevig en passend bevestigd zijn.
2. Maximale mesoverstand: Deze mag maximaal 1,1 mm bedragen. Bij perfect ronde gereedschappen mag dit oplopen tot 3 mm, mits het profiel het lichaam volgt.
3. Terugslagarm ontwerp: Gereedschappen moeten terugslag zoveel mogelijk beperken. De verhouding tussen de terugslagsnelheid van het werkstuk en de snijsnelheid mag niet meer dan 0,25 (1/4e) bedragen bij een mesoverstand van 1,1 mm en niet meer dan 0,15 (1/7e) bij een overstand van 3 mm.
4. Ronde vorm: Het gereedschap moet een zo perfect mogelijke ronde vorm hebben.
5. Grootte van de spaanruimte: De spaanruimte moet voldoende groot zijn in verhouding tot de diameter van het gereedschap. Specifieke formules bepalen de minimale spaanruimte, afhankelijk van de straal van het gereedschap.

Wat te doen bij ontbrekende opschriften?

Ontbreken de verplichte opschriften? Neem dan contact op met de leverancier. Zij kunnen vaststellen of het gereedschap conform de normen is. Indien dit het geval is, kunnen de benodigde markeringen alsnog worden aangebracht. Is het gereedschap niet conform, dan moet het vervangen worden.

Veilig gebruik van conform gereedschap

Zelfs met conform snijgereedschap zijn er belangrijke aandachtspunten:

• Berg snijgereedschappen op een vaste plaats op, met strikte scheiding tussen MAN- en MEC-gereedschappen.
• Bewaar gebruikshandleidingen en onderhoudsinstructies.
• Gebruik jaarlijks gekalibreerde stelapparatuur voor krachtgedwongen beitels.
• Neem bij beschadiging of reparatie altijd contact op met de leverancier of fabrikant.